پیام وزرای علوم تحقیقات و فناوری و فرهنگ،ارشاد اسلامی و رییس دانشگاه خوارزمی در هفدهمین گردهماییِ انجمنِ ترویجِ زبان و ادب فارسی در دانشگاه خوارزمی قرائت شد.
------------------------------------------------------------------------------------------------
بسمه تعالی
پیام جناب آقای دکتر محمدعلی زلفی گل، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری به هفدهمین گردهمایی بین المللیِ انجمن ترویج زبان و ادب فارسی
به نام خداوند جان آفرین حکیم سخن در زبان آفرین
خـداوند بخشنده دستگیر کریم خطا پوش پوزش پذیر
زبان فارسی، با حدود دوازده قرن پشتوانهی آثار ادبی، تاریخی، علمی، دینی، عرفـانی و فلسـفی، از غنـی تـرین زبانهای موجود در جهان است. این سخن را کتابهای پرشمار ادبی و علمی در موضـوعات گونـاگون کـه بـه ایـن زبان نگاشته شدهاند، اثبات میکند. زبان فارسی زبـان فرهنـگ ، ذوق، زایـشِ هنـر ، حکمـت و معرفـت اسـت و ایـن واقعیت را شاهنامهی فردوسی، پنج گنج نظامی گنجوی، تذکره الأولیای عطار، حدیقه سنایی غزنوی، اسـرار التوحیـد ، کلیله و دمنه، قابوسنامه، دیوان شمس، مثنوی مولانا و آثار سعدی و غزلهای حافظ و صـدها اثـر بلنـد دیگـر آشـکار میکند، اما در کنار این آثار ادبی و معرفتی، آثار علمی دانشمندانی همچـون ابوریحـان بیرونـی، ابـن سـینا، ربیـع ابـن احمد بخاری، غزالی، سهروردی، خواجه نصیر الدین طوسی، زکریای قزوینی و دهها چهرهی نامدار دیگر نیـز هسـتند که بسیاری از آثار علمی خود را در دانشِ ستارهشناسی، ریاضیات، پزشکی، کشاورزی، جغرافیا، فقـه، کـلام و فلسـفه به زبان فارسی نوشته و جاودان کردهاند. زبان فارسی، گذشته از اینکه زبان ادب، فرهنگ و دانش مردمان فارسیزبان در طـول سـده هـای پیـاپی اسـت، زبان دوم جهان اسلام و زبان نخست مذهب تشیع و عرفان اسلامی نیز هست. درستیِ این سخن را انبـوه آثـاری کـه در حوزهی مسایل و موضوعات دینی و مذهبی و عرفانی به این زبان نوشته شده، به خوبی نشـان مـی دهـد . فقیهـان، متکلمان، مفسران، محدثان و عارفان پرشماری آثار خود را به فارسی نگاشتهاند و امـروزه هـیچ پژوهشـگر و اسـلام - شناس ایرانی و غیرایرانی پیدا نمیشود که برای مطالعات خود، از دانستن زبان فارسی و مراجعـه بـه آثـار ایـن زبـان بینیاز باشد.
با توجه به پیشینه دیرین، غنی و پرمایه زبان و ادبیات فارسی و جایگـاه مهـم آن در حفـظ وحـدت و هویـت ملی و ظرفیت بزرگی که در اسناد بالادستی برای استفاده از این سرمایه عظیم فرهنگی و علمی در سیاستگذاریهـای کلان ملی در عرصه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور پیشبینی شـده اسـت، وزارت علـوم، تحقیقـات و فناوری به رشته زبان و ادبیات فارسی به عنوان رشته راهبـردی مـی نگـرد و بـا رویکـرد ارتقـای بنیادهـای علمـی و تخصصی و همچنین پاسخگویی به نیازهـای متنـوع و پرشـمار در داخـل و خـارج از کشـور بـرای حفـظ، تقویـت، گسترش، و پاسداشت آن و بالابردن جایگاه و استوار کردن بنیانهای علمی ایـن زبـان در سـطح ملـی و بـین المللـی زمینه مناسب را برای فعال کردن ظرفیتهای پرشمار این حوزه تخصصی فراهم میآورد. اکنون که به لطف خدا «انجمن ترویج زبان و ادبیـات فارسـی ایـران » بـا پیشـینه ای بـیش از نـیم قـرن فعالیـت هدفمند و اثربخش در داخل و خارج از کشـور در جهـت ارتقـای جایگـاه زبـان و ادبیـات فارسـی و گسـترش آن، هفدهمین گردهمایی بین المللی خود را با پایمردیِ مدیریت، اعضای هیـات علمـی و دانشـجویان گرانقـدر دانشـگاه خوارزمی، برگزار میکند، امید دارد در این گردهمایی ضمن ارایه آخرین یافتههای علمی در قالب مقـاله و سـخنرانی در نشستها و میزگردهای علمی مسایل مختلف این حوزه تخصصی بررسـی و راهکارهـای مناسـب در بسـته هـای پیشنهادی برای سیاستگذاری در این عرصه در اختیار مراکز تصمیمسـازی و برنامـه ریـزی قـرار گیـرد . ظرفیـت هـای موجود در انجمنهای علمی از جمله انجمن ترویج زبان و ادب فارسی و همچنین دانشگاههای کشـور مـی توانـد در زمینه دیپلماسی علمی، فرهنگی و راهبردی سیاست خارجی ما و تقویت کرسیهای زبان و ادبیات فارسی خـارج از کشور به کار گرفته شود و یافتههای آنان مسوولان و دستگاههای مربوط را یاری رساند. اینجانـب ضـمن قـدردانی از انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی ایران، دانشگاه خوارزمی و همه دسـت انـدرکاران ایـن گردهمـایی و نویسـندگان مقالات، سخنرانان، استادان، میهمانان داخلی و خارجیِ شرکت کننده و علاقـه منـدانِ بـه زبـان و ادب فارسـی، بـرای همگان توفیق آرزو میکنم و از درگاه خداوند میخواهم که اهداف این گردهمایی در جهت ارتقـای جایگـاه زبـان و ادبیات فارسی تحقق یابد.
وآخر دعوانا ان الحمدالله رب العالمین
محمدعلی زلفیگل
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
------------------------------------------------------------------------------------------------
پیام وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی به هفدهمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب پارسی
زبان و ادب پارسی حامل و رسانای فرهنگ تابناک و کهنسال ایرانی اسلامی است که جهانیان ما را بر مدار و بر بنیاد آن میشناسند. از صدها زبان دنیا، تنها شمار اندکی از آنها توانستهاند پا از دایره نیازهای روزمره بشر بیرون بگذارند و با ریشه دواندن در سه ساحت اندیشه، دانش و هنر نقش تمدنْساز و کارکرد فرازبانی پیدا کنند و جایگاه خود را از یک مجموعه واژگانی و نشانگانی فراتر برده و صاحب توانش فرهنگی شوند. زبان پارسی بی تردید یکی از این زبانهاست که توانسته قلههای افراشته ادبی، اندیشگی و هنری را در خود جای دهد و تولیدکننده دانش باشد.
این زبان جانمایه فرهنگ ایرانی اسلامی و کتیبهای شکوهمند از معرفت، حکمت و دانایی است که نام آوران بسیاری در فرازنای تاریخ، آن را به ﺯَﺭ ﻫﻨﺮ ﺧﻮیﺶ آراستهاند؛ شاعران ومصنّفانی مانند رودکی، فردوسی، خیام، بیهقی، نظامی، مولانا، عطار، سعدی و حافظ؛ که هر یک در منظومه آفرینشی خویش، ستارگانی بی همتایند.
زبان فخیم پارسی همان قدر که محمل ویژگیهای ساختی، نحوی و موسیقایی است؛ دروازه ورود به معانی و معارف باطنی و عرفانی نیز هست. زبان پارسی زبان عرفان و دانش، فکر و فرهنگ و عشق و عاطفه است. دری رو به باغ سرسبز فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی میگشاید که در آن، شعلههایی فروزان از حقیقتجویی و اصالتهای ناب انسانی زبانه میکشد و بر دل جانهای آگاه مینشیند.
یقیناً ما در تبیین هویت فرهنگی کشورمان نیازمند توجه جدّی به زبان پارسی و پاسداشت و صیانت و ترویج آن هستیم؛ از آن رو که زبان هر ملتی نماینده هویت تاریخی و ملّی آن ملت است و بُعد هویت سازِ آن میتواند زمینه ساز ارتقاء فرهنگ عمومی و اعتلای هویت تاریخی و ملی در گسترهای فراختر باشد. ثمره این نگاه، رسیدن نسل نوپای امروز و فردا به سرچشمههای اصیل معرفت و دانایی است و البته سزاوار است این معرفت و آشنایی تنها در واژگان زبان خلاصه نشود و در معنا نیز تحقق پذیرد تا به نمایندگی زبان، از شرارههای فروزان دانش و بینشِ گذشتگان که از میان خاکستر سرد قرون میدرخشد نیرو بگیریم.
ملت ما بر ایرانی بودن و داشتن زبان پارسی به عنوان رمز هویت ملی افتخار میکند؛ چراکه زبان پارسی جان پناه و وطن ماست. رهنمودها و دغدغههای رهبر معظم انقلاب در پاسداشت زبان پارسی و تاکیدهای همیشگی ایشان بر مقابله با آلودگی و ویرانی زبان پارسی، به خوبی و روشنی افق آینده را ترسیم کرده است و این تکلیف جدی بر دوش ماست که بتوانیم زمینهها و لوازم آن را در حوزه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فراهم نماییم. رهبر فرزانه انقلاب همواره تاکید دارند که زبان پارسی در ۵۰ سال آینده باید به زبان علمی جهان بدل شود. از دید ایشان، زبان پارسی به عنوان بهترین حامل و رسانه برای معارف، افکار، نوآوری و تمدن عمیق اسلامی محسوب میشود و به سبب ظرفیت والای خود، نقش مهمی در تمدن نوین اسلامی دارد؛ بنابراین اهتمام به امر آموزش و گسترش و ترویج زبان و ادب پارسی نه تنها وظیفهای ملی و میهنی، که یک رسالت معنوی و تلاشی آرمانی برای حفظ و گسترش ارزشهای نهفته در آثار نوشته و سروده شده به این زبان در طول تاریخ هزار و دویست ساله آن و همچنین در دوران معاصر است. تقویت، ترمیم و پویاسازی رویکردها و راهکارها در حوزه زبان پارسی با عنایت به نقشه جامع علمی کشور، مهندسی فرهنگی، اسناد بالادستی و سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه آموزش عالی، خواهد توانست نقش آفرینی این زبان شیرین، رسا و زیبا را در تمدن نوین اسلامی ارتقا و بهبود ببخشد.
گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب پارسی که از دیرپاترین حلقههای علمی کشور در حوزهی ادبیات و علوم انسانی به شمار میرود، اینک در منزلگاه هفدهم به میزبانی شایسته دانشگاه خوارزمی در حال برگزاری است؛ فرصتی والا برای تبادل نظر میان استادان و پژوهشگران که بیگمان به تحکیم پایههای آموزش زبان و ادب پارسی کمک دو چندان خواهد کرد تا با گفت وگو، تبادل نظر و انتقال تجارب میان استادان و پژوهشگران، شاهد افقهایی نو و دستاوردهای کاربردی در عرصهی زبان و ادب پارسی باشیم.
در پایان ضمن سپاسگزاری از ریاست محترم انجمن؛ از مسوولان دانشگاه خوارزمی، دست اندرکاران و اعضای هیات علمی این گردهمایی مهم و مشارکت کنندگان در این رویداد علمی و فرهنگی و نیز میهمانان گرامی آن کمال قدردانی و امتنان را دارم.
محمد مهدی اسماعیلی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
------------------------------------------------------------------------------------------------
بســم الله الرحمن الرحیم
هَست، کلیدِ درِ گنجِ حکیم
استادان، پژوهشگران، دانشجویان و دوستدارانِ گرانقدرِ زبان و ادبیاتِ فارسی
مسئولانِ محترم برگزاری و شرکتکنندگانِ محتشمِ ایرانی و خارجی، در هفدهمین گردهماییِ انجمنِ ترویجِ زبان و ادبیاتِ فارسی
سلام علیکم
خداوندِ علیم و حکیم را شکرگزارم که شاهدِ برگزاریِ افتخارآمیزِ یکی دیگر از گردهماییهایِ ارزندهِ بینالمللی در دانشگاهِ خوارزمی هستم و از برگزاریِ این گردهمایی، با حضور شما استادان و محققانِ ارزشمندِ ایرانی و خارجی، سپاسگزاری و قدردانی میکنم؛ و امیدوارم اینگونه برنامههایِ علمی و فرهنگی، زمینۀ همدلی و همکاریِ فزایندهِ پژوهشگران و صاحبنظران را، بیش از پیش فراهم کند و ما و شما را در گسترشِ زبان و ادبیات و فرهنگِ گِرانسنگِ فارسی، که زبانِ دومِ جهانِ اسلام است، یاری کند. همچنین، از زحماتِ شبانهروزیِ همکارانِ ارجمندمان در گروهِ زبان و ادبیاتِ فارسیِ دانشگاهِ خوارزمی، که میزبانِ این نشستِ فرهنگی و علمیِ ارزنده و آموزندهاند، سپاسگزاری میکنم و این رویدادِ فرخنده را اتفاقی ارزشمند و افتخاری برای دانشگاهِ خوارزمی میدانم. دانشگاهی که، قدیمیترین مؤسسۀِ آموزشِ عالیِ کشور و از نخستین مراکزِ تأسیسِ رشتۀ زبان و ادبیاتِ فارسی در ایران است و استادانِ بیبدیلی چون، ملکالشعرا بهار، عبدالعظیم قریب، بَدیعُالزّمانِ فروزانفر و جلالِالدّینِ همایی در آن تدریس کردهاند.
تردیدی نیست که زبان فارسی، نَمادِ یکپارچگی ملی و پیونددهندۀ اقوامِ مختلفِ این مرز و بوم، اعم از فارس و ترک و کرد و لر و بلوچ و عربزبان، و در یک کلام، سندِ دیرسالِ هویتِ تاریخی و فرهنگیِ ماست؛ و بر ماست که سلامت، اصالت و پاکیزگیِ آن را پاس بداریم و قدر بدانیم. زبان فارسی، مَحملِ یکی از باشکوهترین و ریشهدارترین گنجینههای ادبی و اندیشگانیِ تاریخِ بشری است. گنجیهای سرشار از معارفِ بلند و آموزههای والایِ قرآنی و انسانی، که با ظرایفِ ادبی و دقایقِ هنریِ استادانِ سخن، تحریر و ترقیم شده است.
هَمان پارسی گویِ دانایِ پیر
چُینن گفت و شد، گفتِ او دلپذیر
از آن کیمیاهایِ پوشیدهحرف
برانگیختم، گَنجدانی شَگَرف
در سراسرِ جهان؛ ایران و زبانِ شیرینِ فارسی را با خورشیدهای بیغروبِ شعر و عرفان، همانند مولوی، حافظ، عطار و سنایی؛ و سخندانانِ حکیمی چون فردوسی، سعدی، خیام، نظامی و ده ها ستاره پرفروغ و ماندگارِ دیگر میشناسند. زبان و ادبیاتِ فارسی، از دیرباز در چهارسویِ عالَم، مخاطبانِ اهلِ دل و فضیلت و حتی بزرگانِ ادبیاتِ جهان، از جمله شکسپیر، ویکتور هوگو، گوته، لامارتین و لافونتِن را شیفتۀ خود کرده است و در مراکز و محافلِ فرهنگیِ جهان، هرجا سخن از زبانِ فارسی است، بیدرنگ، ادبیاتِ تابناک و بیبدیلش، پیشِ چشم و دلِ اهلِ دانش و ذوق و هنر، جلوهگری و نورافشانی میکند.
گسترشِ زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسی، امری حیاتی است و یکی از مهمترین وظایف و مسئولیتهای جامعۀ دانشگاهی ما، رساندنِ پیامهای انسانساز و دلنوازِ فرهنگِ ایرانِ اسلامی به مشتاقان و شیفتگانش در گوشه گوشۀ گیتی است. مقام معظم رهبری، امام خامنه ای (مُدَّ ظِلُّهُ العالی)، در یکی از دیدارهای خود با استادانِ دانشگاههای کشور فرموده اند: «از پیشرفتِ علمی در کشور برای گسترش و نفوذِ زبانِ فارسی استفاده شود. زبانِ فارسی، بسیار مهم است برادران و خواهران عزیز! اهمیت زبان ملیِ یک کشور، برای خیلیها هنوز دانسته و شناخته نیست. زبان فارسی باید گسترش پیدا کند. باید نفوذِ فرهنگیِ زبانِ فارسی، در سطحِ جهان، روزبهروز بیشتر شود. فارسی بنویسید، فارسی واژهسازی کنید و اصطلاح ایجاد کنید. کاری کنیم که در آینده، آن کسانی که از پیشرفتهای علمیِ کشورِ ما استفاده می کنند، ناچار شوند زبانِ فارسی را یاد بگیرند. این افتخاری نیست که بگوئیم حتماً زبانِ علمیِ کشور ما فلان زبانِ خارجی است. زبانِ فارسی آنقدر ظرفیت و گنجایش دارد که دقیقترین و ظریفترین علوم و دانشها می توانند با این زبان بیان شوند».
خوشبختانه، گروهِ زبان و ادبیاتِ فارسیِ دانشگاهِ خوارزمی، افتخارِ این را دارد که علاوه بر سالیانِ سال، تربیتِ استادانِ جوان و دانشجویانِ این رشته در داخل کشور، نقشِ فعال، پررنگ و تأثیرگذاری در اِعزامِ اُستادان به دانشگاههای مختلفِ جهان و معرفی و گسترشِ این میراثِ گرانسنگِ فرهنگی و علمی داشته است. همچنین خشنودم که به آگاهیِتان برسانم که هماَکنون بیش از ۶۰۰ دانشجوی خارجی در این دانشگاه مشغول به تحصیلند که حضورشان، هم سرمایۀ ارزندهای برایِ فعالیتهایِ فرهنگی، ملی و معنویِ ایرانِ عزیز، و هم زمینۀ مناسبی برای گسترشِ زبانِ فارسی است و بر ماست که این گنجینۀ عظیم را پاس بداریم و به رونق و رواجِ دَمافزون و فُروزانیِ چراغِ آن همت بگُماریم.
انجمنِ ترویجِ زبان و ادبِ فارسی نیز با نیم قرن سابقۀ درخشان و بهرهگیری از محضرِ استادانِ نامدار و بیبدیلِ دانشگاههای سراسرِ کشور، و همدلان و همگامانی از جای جایِ جهان، به لطفِ پروردگار، دستاوردهای ارزشمندی در این زمینه داشته است و بهویژه در سالهای اخیر، با درایت و مدیریتِ جنابِ آقای دکتر سیدعلیاصغرِ میرباقریِفرد و یاران و همراهانشان، در برگزاریِ گردهماییهای ملی و بینالمللی، نشرِ آثار علمی و نکوداشتِ بزرگان و مفاخرِ ادب و فرهنگِ ایرانزمین، گامهای مطمئن و ارجمندی برداشته و دستاوردهای شایانی داشته است. همکاری و همداستانیِ این انجمنِ اصیل و محترم را با دانشگاهِ دیرینِ خوارزمی، به فال نیک میگیرم و از خداوند متعال، توفیقِ روز افزونِ این جمعِ فرزانه را خواستارم.
امیدوارم این گردهمایی، بستری مناسب برای ارائه دستاوردهای علمی و پژوهشی در حوزه زبان و ادبیاتِ فارسی باشد و برگزارکنندگانِ سختکوشِ آن، بتوانند میزبانانِ خوبی برای شما عزیزان باشند. برای همۀ شما نیکان، ادبدوستان و ادبپروران؛ آرزوی بهروزی، موفقیت و نیکفرجامی دارم.
اَیا دانشی مَردِ این بوم و بَر
کُهن مهدِ فرهنگ و علم و هنر
تو را تا که، ریشه به خاک اَندر است
نَیابی خَزان و نَبینی شِکست
تویی شُهره با پارسی در جهان
مَشو غافل از خویشتن، این زمان
به خود دَر نِگر نیک و هُشیار باش
زبانِ دری را نگهدار باش
شب و روز، این گنج را پاس دار
دل و جان به معنا و لَفظش سِپار
دکتر علیِ حسن بیگی
سرپرستِ دانشگاهِ خوارزمی
۲۳ بهمن ۱۴۰۱